ఈసారి ఎన్నికల్లో భారత్‌కు మొత్తం రాజ్యాంగాన్ని మార్చివేసే ప్రమాదం ఎదురయింది. 1975 మధ్య ఎమర్జెన్సీ సమయంలో ప్రజాస్వా మ్య శక్తులు, అత్యంత దుష్టులైన నియంతల మధ్య పోరు జరిగింది. వాళ్లు మొదట భావ ప్రకటనా స్వేచ్ఛపై దాడి చేశారు. దాంతో రాజ్యాంగానికి చెందిన ఉన్నతాధికారి మొదలుకొని సబ్ ఇన్‌స్పెక్టర్ లేదా తహసీల్దార్ దాకా ప్రతి ఒక్కరూ భయం తో వణికిపోయారు. మాట్లాడే హక్కు కుం చించుకుపోతే అది ప్రజాస్వామ్య విధ్వంసానికన్నా ఎక్కువ ప్రమాదకరం. రాష్ట్రపతి లేదా గవర్నర్, ముఖ్యమంత్రి, జిల్లా మేజిస్ట్రేట్ మొదలుకొని ఎస్పీదాకా తమ విధు లను నిర్వహించడానికి భయపడినప్పుడు సామాన్యుడి పరిస్థితి ఏమిటి? ఇటీవలి ఎన్నికల్లో మౌనంగా ఉండిన ప్రజలు రాజ్యాంగాన్ని మారుస్తారంటూ జరుగుతున్న చర్చను విన్నారు. అధికార పార్టీ లోక్‌సభలో 400 సీట్లు కావాలని అడిగిం ది. అప్పుడు ప్రతి అయిదుగురిలో నలుగురు తమ పార్టీవాళ్లు గెలుపొందుతారని, మన రాజ్యాంగాన్ని పూర్తిగా మార్పు చేయడానికి అవసరమైన బలం లభిస్తుందని వారి దురాశ. సాంకేతికంగా వాళ్లు ప్రజాస్వామ్య వ్యవస్థ మౌలిక స్వరూపాన్ని మార్చగలుగుతారా? ప్రజాస్వామ్యాన్ని, సమాఖ్య మూల స్వరూపాన్ని మార్చగలుగుతారా? అలాంటి ప్రయత్నం గురించి బీజేపీ చాలాసార్లు ప్రస్తావించింది. వాళ్లకు 400 సీట్లు లభిస్తే ఏం జరుగుతుందని ప్రజాస్వామ్య ప్రేమికుల అనుమానం.

ప్రమాదకర అజెండా

భారతీయ వ్యవస్థ అలాంటి మౌలిక లక్షణాన్ని నాశనం చేయడానికి జరిగిన తీవ్ర ప్రయత్నాన్ని మన దేశం ఒకసారి చవిచూసింది. దురదృష్టవశాత్తు ఇటీవలి సమయంలో మరోసారి అలాంటి ప్రయ త్నం జరిగింది. మొదటిసారి 1975 మధ్య ఎమర్జెన్సీ సమయంలో కాంగ్రెస్ ప్రభు త్వం సమస్యాత్మక సవరణద్వారా ఒక మినీ రాజ్యాంగాన్ని సృష్టించింది. ఇది దేశ ప్రజల ముందు ఒక చర్చనీయాంశం కాగా, వారు ఒక ప్రమాదాన్ని శంకించడంతో మన ప్రజాస్వామ్యాన్ని రక్షించడం కోసం పోరాటం చేయాల్సిన అవసరం ఏర్పడింది. పాలకులు ప్రజాస్వామ్య వ్యవస్థలను దెబ్బ తీసే అజెండాతో సిద్ధంగా ఉండడంతో ప్రజలు భయపడ్డారు.

ప్రజాస్వామ్యం బలహీనంగా ఉన్నప్పుడు, మీడి యా బలమైన కార్పొరేట్ దిగ్గజాల పిడికిళ్లలో బందీ అయినప్పుడు, నియంతృత్వ పోలీసులు, సీబీఐ, పీఎంఎల్‌ఏ, యూపీఏపీ, ఆదాయం పన్ను శాఖ, ఇన్ఫర్మేషన్ టెక్నాలజీ శక్తిని ఉపయోగించి చిన్న మీడి యా గ్రూపులతో పోరాటం చేస్తుంటే, సమాచార హక్కును ఉపయోగించుకునే వారిని బ్యూరోక్రసీ ఉన్నతాధికారులు పూర్తిగా ఏమీ చేయలేని దశలో ఉంటే, సమాచార కార్యకర్తలను బెదిరించినప్పుడు సామాన్యులను హత్య చేసినప్పుడు లేదా న్యాయపరమైన చర్యల్లో నిపుణులైన వారు వేధింపులకు గురి చేసినప్పుడు గొంతులు మూగపోతాయి.

ఓటు వేసే శక్తి ఉన్నప్పుడు మాత్రమే 1950 దశకంలో అంబేద్కర్ బృందం కలలు కని నిర్మించిన మన భారత రాజ్యాంగాన్ని కాపాడుకో గలుగుతాం. మన రాజ్యాంగ పీఠిక మూల సూత్రాలనుంచి సుప్రీంకోర్టు ఏర్పాటు చేసిన న్యాయం మాత్రమే ఏకైక ఆశ. ఒక్క రాజ్యాంగ పీఠికనే కాదు, మొత్తం భారత రాజ్యాంగాన్ని దాని మౌలిక స్వరూపంతో కాపాడుకోవలసిన అవసరం ఉందని  ఓట ర్లు భావించారు. మొత్తం శాసనాన్ని- రూల్‌బుక్‌ను కాపాడుకోవాలా లేదా అని  భార త రాజ్యాంగంపై ఈ ఎన్నికల సమయంలో ప్రజల మధ్య చర్చ జరిగింది.  ఇంతకు ముందు అది ఎప్పుడు కూడా ప్రచార అంశం కాలేదు కానీ బీజేపీ, కాంగ్రెస్ ఇండి యా గ్రూపు ఈ అంశంపైనే ఎన్నికల్లో పోరాడాయి.‘లౌకికవాదం’ పదా న్ని ద్వేషించడం, కొన్ని మతతత్వ ప్రయోజనాలకు వ్యతిరేకంగా పోరాడడం, లేదా రాజకీయ, స్వార్థపూరిత కారణాలకు ఉపయోగించుకోవడాన్ని ఎప్పటికీ అంగీక రించకూడదు. వాళ్లకు ప్రజాస్వామ్యం పట్ల చిత్తశుద్ధి లేదు. కేవలం అత్యంత క్రూరమైన నియంతృత్వంపై మాత్రమే ఉంది. బీజేపీ లేదా ఇండియా గ్రూపునకు రాజ్యాంగాన్ని మార్చే అవధులు లేని అధికారం లేదు.

లౌకికవాదం

ద్వేషించినా లేదా ట్రోలింగ్ చేసినా (హేళన చేస్తూ నిందిస్తూ ఉన్నా) లౌకికవాదం అనేది శాస్త్రీయమైంది, మానవ సంబంధమైంది, సమంజసమైంది అని తెలుసు కోవాలి. 1950లో రాజ్యాంగం నుంచి ఈ పదాన్ని తొలగించినప్పటికీ భారత రాజ్యాంగం ఈ భావనను నిలబెట్టింది. 1976లో 42వ రాజ్యాంగ సవరణ ద్వారా దీన్ని అధికారికంగా చేర్చడంతో రాజ్యాంగ పీఠిక భారత్‌ను లౌకిక రాజ్యంగా ప్రకటించింది. భారతదేశంలో లౌకికతత్వం భావన ప్రభుత్వం చర్చితో ఘర్షణ పడే పాశ్చాత్యదేశాల భావనకు భిన్నమైంది. మన దేశం లో లౌకికవాదాన్ని ప్రవేశపెట్టడానికి మన రాజ్యాంగ నిర్మాతలకు కారణాలున్నాయి. అవేమిటంటే ప్రమాదకర తీవ్రవాద హిం దూ జాతీయవాదం, ముస్లిం వేర్పాటువాదంతో ముడిపడిన విచ్ఛిన్న రాజకీయ ఉద్యమాల కారణంగా ఆందోళనలు తలెత్తవచ్చన్న భయం, హిందూ- ముస్లిం మతత త్వాలు లాంటి వాటివి.

లౌకికవాదం ప్రతి చర్యకూ దానికి సమానమైన ప్రతిచర్య ఉం టుందన్న న్యూటన్ మూడో సిద్ధాంతంపై ఆధారపడింది. ద్వేషం, మతతత్వం వల్ల విద్వేషం మాత్రమే పుడుతుంది. అది ఉగ్రవాదానికి కూడా కారణమవుతుంది. ఉగ్ర వాదం అల్లర్లను రెచ్చగొట్టాలనుకునే మతతత్వ శక్తులకు ప్రోత్సాహకాలను అంది స్తుంది. అదే సమయంలో మతతత్వ శక్తు లు ఉగ్రవాదాన్ని ప్రోత్సహించడం లేదా సమాజాన్ని విధ్వంసం చేయడాన్ని సహించాలని అర్థం కాదు. ప్రజలకు రక్షణ ఉంటే దాన్ని శాంతిభద్రతల సమస్యగా, అధికార పార్టీ రాజకీయాల జోక్యం లేకుండా పరిష్కరించాలి. రాజ్యాగం పీఠిక హృదయం అయిన బహుళత్వాన్ని అది అనుమతించదు. ప్రతి మతం కూడా మనుషుల పట్ల కరుణ, ప్రేమతో మెలగాలని, అందరినీ సోదరులుగా చూడాలని, కపటత్వం పట్ల కఠినంగా వ్యవహరించాలని బోధిస్తుంది. ఏ మతం కూడా మనుషుల మధ్య ద్వేషా న్ని బోధించదు. అదే సమగ్ర జాతీయవా ద భావన.

మీరు దేవుడ్ని నమ్మడం, నమ్మ క పోవడం అనేది భావప్రకటనా స్వేచ్ఛకు సంబంధించిన మౌలిక అంశం. మత ఛాం దసవాద సిద్ధాంతానికి అది ప్రత్యామ్నా యం. లౌకికవాద ఆలోచనలు మానవ నాగరికతతో సమ్మిళితమైనవి. ఒక మతానికి చెందిన సభ్యులు వేరే మతానికి చెంది న వారిని పీడించవచ్చు లేదా వివక్ష చూపవచ్చు. ప్రభుత్వం ఒక మతానికి అధికారిక గుర్తింపు ఇచ్చినప్పుడు ఇలాంటి వివక్షాపూరిత చర్యలు సులభంగా చోటు చేసుకుం టాయి. మతానికి సంబంధించిన అన్ని రకాల ఆధిపత్యాలకు ముగింపు పలకాలి. లౌకికవాదం సారాంశం ఇదే. అన్నిటికన్నా ముఖ్యంగా అది వ్యక్తులు తమ మతం నుంచి వైదొలగి వేరే మతాన్ని స్వీకరించే స్వేచ్ఛను ఇస్తుంది.

మత బోధనలకు భిన్నంగా భాష్యం చెప్పే స్వేచ్ఛను ఇస్తుంది. వారసత్వ హక్కులను చట్టాలు గౌరవించేలా ప్రభుత్వం చూడాలి. వివిధ కులాలకు సంబంధించిన వివాహ చట్టాల్లో ప్రభు త్వం జోక్యం చేసుకోవచ్చు. భావ ప్రకటనా స్వేచ్ఛ, పత్రికా హక్కునకు అసలైన అర్థం ఇదే. 1973లో ‘కేశవానంద భారతి’ కేసు తీర్పు రాజ్యాంగం లౌకిక తత్వాన్ని ధ్రువీకరించింది. జస్టిస్ ఖన్నా వివరించినట్లుగా రాజ్యాంగం వ్యక్తులకు మౌలిక హక్కులుగా గ్యారంటీ ఇచ్చిన మౌలిక అంశాల్లో (బేసిక్ స్ట్రక్చర్) ఇదో ప్రధానమైన అంశం. ప్రభు త్వం మతపరమైన కార్యకలాపాల్లో జోక్యం చేసుకోరాదని, అందుకోసం, ప్రభుత్వ నిధులను ఉపయోగించరాదని 1983లో సుప్రీంకోర్టు స్పష్టం చేసింది.42వ రాజ్యాం గ సవరణ కారణంగా కానీ, అది లేకుండా కానీ రాజ్యాంగ పీఠికలో వివరించినట్లుగా లౌకికవాదం ప్రాధాన్యతను సుప్రీంకోర్టు 1994లో మరోసారి నిర్ద్వంద్వంగా స్పష్టం చేసింది.

మత ఉల్లంఘన, సుప్రీం తీర్పులు

అదే సంవత్సరం ‘ఎంఎస్ ఫరూకీ వర్సె స్ కేంద్ర ప్రభుత్వం’ కేసులో సుప్రీంకోర్టు తగినంత పరిహారం చెల్లించిన పక్షంలో మాత్రమే ప్రభుత్వం మతపరమైన ప్రార్థ నా మందిరాలను స్వాధీనం చేసుకోవడం మతపరమైన భావ ప్రకటనా స్వేచ్ఛ కిందికి రాదని సుస్పష్టం చేసింది. తాజాగా 2006 లో ‘కమ్యూనలిజం కంబాట్ (మతతత్వం పై పోరాటం) వర్సెస్ కేంద్ర ప్రభుత్వం’ కేసులో  సుప్రీంకోర్టు రాజకీయ నేతలు, మత పెద్దలు చేసే విద్వేష ప్రసంగాలు, మతహింసకు సంబంధించి మార్గదర్శకాలను జారీ చేయడంతోపాటు మతహింస కు సంబంధించిన కేసులను విచారించడానికి సత్వర నిర్ణయ (ఫాస్ట్ ట్రాక్) కోర్టులను ఏర్పాటు చేయడానికి అనుమతి ఇచ్చింది. మూలస్వరూప వ్యవస్థను వ్యతిరేకించడం ఆ తర్వాత అంగీకరించడం జరిగింది. సిద్ధాంత మూలవ్యవస్థను సింగపూర్ హైకోర్టు, అలాగే మలేసియా ఫెడరల్ కోర్టు తిరస్కరించినా ఆ తర్వాత అంగీకరించాయి. బెలిజీలో సుప్రీంకోర్టు మొదట్లో సిద్ధాంతాన్ని అంగీకరించినా ఆ తర్వాత బెలిజీ కోర్ట్ ఆఫ్ అపీల్ తిరగరాసింది.

వ్యవస్థ మూల స్వరూపం ఏమిటి? 

సుప్రీంకోర్టు ప్రకటించిన ముఖ్యమైన నిర్ణయాలు రెండు ఉన్నాయి. ‘ఇందిరాగాంధీ వర్సెస్ రాజ్‌నారాయణ్’ కేసులో, అలాగే ‘మినర్వా మిల్స్’ కేసులో సుప్రీంకోర్టు రాజ్యాంగానికి సంబంధించిన ఏదైన ఒక అంశానికి సంబంధించిన క్లెయిమ్ తన ముందుకు వచ్చిన ప్రతి కేసులో కోర్టు నిర్ణయించిన మౌలిక అంశమై ఉండాలని వివరించింది. అన్నిటికన్నా మించి రాజ్యాంగ పీఠికలో నిర్దేశించిన లక్ష్యాలు (రాష్ట్రాల సమాఖ్య) ఫెడరలిజం (ఆర్టికల్స్ 282, 293 కింద వచ్చే రాష్ట్రాల ఆర్థిక స్వేచ్ఛ సహా), సెక్యులరిజం అయి ఉండాలని స్పష్టం చేసింది. వాటిలో నిష్పక్షపాత ఎన్నికల సూత్రం కూడా ఉంది.

స్వేచ్ఛలో 2022లో ఉన్న 161 స్థానం నుంచి 2023లో 159 స్థానానికి భారత్ చేరుకున్నదని ప్రభుత్వం గర్వంగా చెప్పుకోవచ్చు. అయితే, మిగతా దేశాలు తమ ర్యాంకింగ్ నుంచి దిగజారడం వల్లనే ఇది సాధ్యమయింది. గతంలో స్వేచ్ఛలకు సం బంధించిన అంతర్జాతీయ ర్యాంకింగ్‌లను ప్రచారంగా ప్రభుత్వం కొట్టి పారేసింది. గత ఏడాది కాలంలో ప్రపంచ ప్రెస్ ఫ్రీడ మ్ సూచీలో భారత్ 36.62 నుంచి 31.28 కి పడిపోయిందని ‘రిపోర్ట్స్ వితౌట్ బార్డర్స్’(ఆర్‌ఎస్‌ఎఫ్) నివేదికనుబట్టి తెలుస్తోం ది. ఈ సంస్థ 180 ప్రదేశాల్లో జర్నలిస్టులు అనుభవిస్తున్న స్వేచ్ఛ సూచీని ప్రతి ఏటా రూపొందిస్తుంది. 2014లో నరేంద్ర మోడీ అధికారంలోకి వచ్చినప్పటి నుంచి భారత దేశ మీడియా ‘అనధికారిక ఎమర్జెన్సీ’లోకి జారుకుంది.

‘అలాగే, ఆయన పార్టీ బీజేపీకి, మీడియాపై ఆధిపత్యం కలిగిన బడా వ్యాపారవేత్తల కుటుంబాలకు మధ్య అద్భుతమైన అనుబంధాన్ని సాధించింది’ అని ఆ సంస్థ పేర్కొంది. ప్రభుత్వాన్ని తీవ్రంగా విమర్శించే జర్నలిస్టులు బీజేపీ మద్దతుతో సాగే ట్రోల్స్ ప్రచారం ద్వారా వేధింపులకు గురవుతున్నారని ఇండియాకు సంబంధించిన నివేదిక పేర్కొంది.  ‘అవును, భారత్‌లో ఎన్నికలు అత్యంత ప్రధానమైనవి. పెద్ద ఎత్తున తప్పుడు సమాచారాన్ని ప్రచారం చేయడంలో అధికారులు పాలు పంచుకుంటున్నారన్న భావన ఉన్న దేశాల్లో ఇది ఒకటి అని నేను అనుకొంటున్నాను’ అని సూచీని విడుదల చేస్తూ ఆర్‌ఎస్‌ఎఫ్ డైరెక్టర్ రెబెక్కా విన్సెంట్ పేర్కొన్నారు. 

రచయిత సీనియర్ పాత్రికేయుడు, 

కేంద్ర సమాచార మాజీ కమిషనర్