గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా గ్లోబలైజేషన్ పేరిట శరవేగంగా చొచ్చు కు వస్తున్న విదేశీ సంస్కృతి మూడవ ప్రపంచ దేశాల సాంస్కృతిక  వైవిధ్యాన్ని ధ్వంసం చేస్తున్నది. గొప్ప సాంస్కృతిక వైవిధ్యం  కలిగిన మూడవ ప్రపంచ దేశాల్ని తమ పిడికిలిలో బిగించడానికి ఈ సాంస్కృతిక దాడి ఆధిపత్య దేశాల చేతిలో ఓ గొప్ప ఆయుధం. ఇందులో భాగంగానే ప్రపంచ దేశాలమీద మోనోకల్చర్‌ను రుద్దుతున్నారు. మనదైన ప్రతి దాన్ని, అన్ని విలువలను సాంస్కృతిక రూపాలను కనుమరుగు చేసి, మనవి కాని వాటిని మనతోనే స్వీకరింపచేయటం జరుగుతున్నది. అంతిమంగా ఈ వ్యవహారమంతా అగ్రరాజ్యాల ఆర్థిక ప్రయోజనాలను నెరవేర్చడానికి ఉపకరిస్తోంది. 

జాతి చరిత్రను, సంస్కృతిని తెలిపే ప్రదర్శన రూపాలే జానపద కళలు. భారతీయ సమాజంలో శతాబ్దాలుగా ఈ కళలే ప్రజలకు విజ్ఞానాన్ని, వినోదాన్ని అందిం చాయి. జానపదాలతోపాటు ఒక కులం లేదా ప్రత్యేక వర్గం వారు మాత్రమే ప్రదర్శించే వృత్తి కళారూపాలు బహుళ ఆదర ణ పొందాయి. తెలుగు రాష్ట్రాలు, తమిళనాడు, కర్ణాటకలలో కొంత భాగం గిరిజన సమాజాల్లో జానపద కళా వారసత్వం నేటికీ కొనసాగుతోంది.

ఉమ్మడి ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో పేరొందిన వైవిధ్య భరిత జానపద కళారీతులు, వాటి చరిత్ర, కథనాంశం, అందులో సంగీతం, వాయిద్యాలకు ఉండే ప్రాధాన్యం, ఆహార్యం, వాచకం గురించి సమగ్రంగా అధ్యయనం చేయాలి. అటవీ ప్రాంతంలో నివసించే చెంచులు, కోయ లు, కురవాలు కురవంజ నాట్యం ప్రదర్శిస్తారు. పిల్లనగ్రోవి ఊదుతూ, డమరుకం వాయిస్తూ పాటలు పాడుతూ నృత్యం చేస్తారు. సాధారణంగా వీరశైవ భక్తులు ఎక్కువగా శ్రీశైలం, తిరుపతి, సింహాచలం వంటి పుణ్యక్షేత్రాల్లో ఈ నృత్య ప్రదర్శనలు ఇస్తారు.

శతాబ్దాల చరిత

భాగవతంలోని కథలను నృత్యరూపంలో ప్రదర్శించడమే యక్షగానం. ఇది అతి ప్రాచీన జానపద కళ. కర్ణాటకలో పుట్టి ఆ తరువాత ఆంధ్రాలో వ్యాపించిం ది. ఈ ప్రదర్శన సాధారణంగా సాయం త్రం వేళ ఉంటుంది. యక్షుడు అంటే ప్రాచీన భారతదేశంలో నివసించే అడవిజాతి మనిషి. పూర్వం రాజులను ప్రసన్నం చేసుకోవడానికి ఆస్థాన పండితులు బొమ్మలు తయారు చేసి ప్రదర్శించేవారు. తెల్లటి వస్త్రం తెరగా ఉపయోగించేవారు. దీపం కాంతిలో బొమ్మల నీడ పడే విధం గా చేసి బొమ్మలాట ప్రదర్శిస్తారు.

బొమ్మలాడించే వారు పాటలు, పద్యాలు పాడు తూ తెరవెనుక నుంచి మాటలు చెబుతుంటారు. తలలు కూడా కదిలించడం దేశపు తోలుబొమ్మల లక్షణం. సామాజిక సమగ్రత, సంక్షేమానికి పనికి వచ్చే వాటిని, స్వాతంత్య్ర సంగ్రామం నాటి జాతీయ నాయకుల గాథలను ప్రదర్శిస్తారు. అన్ని వయస్సుల వారిని, అన్ని వర్గాల వారిని ఆకట్టుకునే విధంగా కోలాటం ఆడుతుంటారు. వీటిని రాత్రి సమయాలలో ప్రదర్శి స్తారు. ప్రాచీన హరికథలతోపాటు 18వ శతాబ్దంలోని పగటి వేషగాళ్లు, పిట్టల దొర, వేమయ్యలు, గొరగయ్యలు, జాంబ పురా ణం, మాల దాసరుల కథలు ఇలా ఎన్నో రూపాలు ప్రాచుర్యంలో ఉన్నాయి.

తెలంగాణ ప్రాంతం శక్తివంతమైన సాం స్కృతిక సౌందర్యాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది. ఆకర్షణీయమైన ప్రదర్శనలను నిర్ధారించడానికి, వివిధ రకాల జానపద గిరిజన సంగీత రూపాలను ప్రాచుర్యంలోకి తేవా ల్సి ఉంది. తెలుగు ప్రాంతం లంబాడీ, గుస్సాడి, డప్పు, కోలాటం, పేరిణి వంటి విభిన్న జానపద కళా ప్రక్రియలకు ప్రసిద్ధి చెందింది. ఈ కళాత్మక రూపాలను గోండ్, కోయా, మారియా వంటి గిరిజన సంగీత శైలులతోపాటు ప్రదర్శించాలి. ప్రతి ప్రదర్శన ఆయా వర్గాల ప్రత్యేక లయలు, శ్రావ్యత నృత్య రూపాల్లో ఒక సంగ్రహావలోకనం అందిస్తుంది.

కచేరీ, జానపద, గిరిజన సంగీతకారుల మధ్య సహకారాన్ని కూడా కలిగి ఉంటుంది, వారి విభిన్న శైలు ల అందమైన కలయికను అనుమతిస్తుం ది. ఈ ఏకీకరణ సంగీతంలోని వైవిధ్యాన్ని ప్రదర్శించడమే కాకుండా వివిధ వర్గాల మధ్య ఐక్యత, సాంస్కృతిక మార్పిడిని ప్రోత్సహిస్తుంది. 

బుర్రవీణకు ఏకైక కళాకారుడు

మొత్తం మీద జానపద, గిరిజన సంగీతకారులు జరుపుకునే సంగీత కచేరీ ఈ ప్రాంత సాంస్కృతిక వారసత్వాన్ని గౌరవించడానికి, ప్రదర్శించడానికి అద్భుతమైన మార్గం. సాంప్రదాయ సంగీత రూపాలను కాపాడేందుకు, సాంస్కృతిక వైవిధ్యాన్ని ప్రోత్సహించడానికి ప్రజలలో గౌరవం, ఐక్యతను పెంపొందించడానికి ఇదొక వేదికగానూ ఉపయోగ పడుతుంది. బుర్ర వీణ తెలంగాణకు ప్రత్యేకమైన తంత్ర వాయిద్యం. ఇది త్వరలో అంతరించిపోయే ప్రమాదం ఉంది.

నారాయణపేట జిల్లాలోని దామరగిద్ద గ్రామానికి చెందిన దాసరి కొండప్ప బుర్ర వీణ వాయించగల ఏకైక కళాకారుడు. ఇది హిందూ మతంలో ని ఆస్తిక ధోరణి, ఆధ్యాత్మికతకు వ్యక్తిగత -కేంద్రీకృత మార్గాన్ని అందించినందున పెద్ద ఎత్తున సామాజిక సంస్కరణకు దారితీసింది. కొండప్ప అతని బుర్ర వీణకు తక్కువమంది ఔత్సాహికులు ఉన్నారు. దానికి కారణం ఆయన కులం. షెహనా యి ఒక సంగీత వాయిద్యం. ఇది భారత ఉపఖండం నుండి ఉద్భవించింది. దీనిని చెక్కతో తయారు చేస్తారు.

దీని ధ్వని శుభం, పవిత్రత భావాలను సృష్టిస్తుంది. షెహనాయ్ దక్షిణ భారత నాదస్వరం మా దిరిగానే ఉంటుంది. కాలక్రమంలో షెహనాయ్ శబ్దం శుభప్రదంగా ప్రారంభమైం ది.  ఈ కారణంగా ఇది ఇప్పటికీ దేవాలయాలలో ప్రదర్శితమవుతు న్నది. ఏదైనా భారతీయ వివాహానికి ఇది అనివార్యమైన అంశంగానూ ఉంటున్నది. ఈ పరికరాన్ని శాస్త్రీయ వేదికపైకి తీసుకువచ్చిన ఘనత ఉస్తాద్ బిస్మిల్లా ఖాన్‌కు దక్కుతుంది. జమిడిక అనేది చెక్క, లోహం తో తయారు చేసే ఒక తీగ, పెర్కషన్ వాయిద్యం. ఈ అరుదైన వాయిద్యం ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో ఉంది.

కళాఖండాలను కాపాడుకుందాం!

దేశీయ కళలపట్ల ప్రజల ఉత్సుకతను పెంపొందించే సహజ మార్గం జానపద సంగీతం. రిటైర్డ్ ప్రొఫెసర్ జయధీర్ తిరుమలరావు సుమారు రెండు వేలకుపైగా కళాఖండాలను సేకరించారు. ఆంధ్రప్రదే శ్, తెలంగాణ, చత్తీస్‌గఢ్, ఒడిశాలలో విస్తరించి ఉన్న కోయలు, గోండులు, చెంచుల వంటి గిరిజనుల సంగీత వాయిద్యాల విస్తార శ్రేణిని భావితరాలకు అందించాల్సిన అవసరం ఎంతైనా ఉంది. అంతగా తెలియని తెగలు, జానపద కమ్యూనిటీ వ్యక్తీకరణలను వెలుగులోకి తీసుకురావడానికి కళాకారులు, పరిశోధకులు, రచయిత ల సహకారంతో జయధీర్ తిరుమలరావు తన వంతు కృషిని కొనసాగిస్తున్నారు.

గిరిజన జీవితంలో సంగీతం, పండుగ నృత్యా లు ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తాయి. కాబట్టి, ఈ వాయిద్యాలు వివిధ ప్రాకృతిక పదార్థాలతో, చేతితో తయారవుతాయి. ఉదాహర ణకు గాలి, పెర్కషన్ తీగ, చెక్క, ఇత్తడి, వెదురు, పొట్లకాయతోపాటు చర్మాలు, కొమ్ములతో తయారవుతాయి. కిక్రి అనేది ఖోన్‌గా వ్యవహరించే విల్లుతో వాయించే ఒక సున్నితమైన గోండ్ వాయిద్యం. దీని తయారీలో చెట్టుకాండంపై రంధ్రం చేసి, మేక చర్మంతో కప్పి చతురస్రాకారపు రెసొనేటర్‌ను తయారు చేస్తారు. 

ఇదంతా చాలా శ్రమతో కూడుకున్న ప్రక్రియ. ఇది మధురమైన ధ్వనిని సృష్టిస్తుంది. జ్ఞానాన్ని, అనుభవాన్ని, విలువల ను మానవులు పరస్పరం పంచుకునే నాగరికతలకు సృష్టికర్తలు మూలవాసీ ప్రజలు. వారి బౌద్ధిక సాంస్కృతిక సంపదలమీద హక్కుకు హామీ కోరుతున్నారు. దాని అమలు కోసం తీసుకునే చర్యలు వారికి అనుకూలంగా ఉండాల్సి ఉంటుంది. అన్నింటినీ సమగ్రంగా అధ్యయనం చేసి ఆపై అమలు జరపాలి. జన్యు వనరులు, జన్యు నిధులు, జీవ సాంకేతికతలు, జీవ వైవిధ్య పరిజ్ఞానాలు.. వీటన్నిటి మీద హక్కులకు కూడా ఈ రక్షణ వర్తించాలని జానపద కళాకారులు కోరుతున్నారు. 

డా. ముచ్చుకోట సురేష్‌బాబు

వ్యాసకర్త సెల్: 9989988912