‘తెలంగాణ సాయుధ పోరాటం’లో మడమ తిప్పని పోరాట యోధురాలు, వీరనారి చిట్యాల ఐలమ్మ. ఆమె 1895 సెప్టెంబరు 26న జన్మించారు. ‘చాకలి ఐలమ్మ’గా గుర్తింపు పొందిన తె లంగాణ వీర వనిత. సామాజిక, ఆధునిక పరిణామానికి నాంది పలికిన ధైర్యశాలి. వరంగల్ జిల్లా రాయపర్తి మండలం క్రిష్టాపురం గ్రామంలో ఓరుగంటి మల్లమ్మ, సా యిలుకు 4వ సంతానంగా ఐలమ్మ జన్మించింది. పాలకుర్తికి చెందిన చిట్యాల నర్సయ్యతో ఐలమ్మకు బాల్య వివాహం జరిగింది. వీరికి ఐదుగురు కుమారులు, ఇద్దరు కుమార్తెలు. ఆర్థికంగా వెనుకబడిన కుటుంబం. చాకలి కులవృత్తే వారి జీవనాధారం.

1940-- మధ్య కాలంలో విస్నూర్‌లో దేశ్‌ముఖ్, రజాకార్ల అరాచకాలపై ఎదురు తిరిగి ఎర్రజెండా పట్టింది ఐలమ్మ. అగ్రకులాల స్త్రీలు, దొరసానులు తమనుకూడా ‘దొరా’ అని బీసీ కులాలతో పిలుపించుకొనే సంస్కృతికి చరమగీతం పాడిన వారిలో ఐలమ్మ ముందంజలో ఉన్నారు. ‘దొరా’ అని పిలువకపోతే ఉన్నత కులాలతోపాటు వారి అనుంగు ఉంపుడు కత్తెలలోనూ ఉన్న రాక్షస ప్రవృత్తి అనేక పీడన రూపాలలో బయటకు వచ్చేది.

వెనుకబడిన కులాలమీద ఆ పీడన రూపాలు విరుచుకుపడేవి. తమను ‘దొరా’ అని పిలవని కులాల స్త్రీలపై భర్తలను ఉసిగొల్పి, దగ్గరుండి ఆఘాయిత్యం చేయించేవారు. ‘ఈ భూమినాది. పండించిన పంట నాది. తీసుకెళ్లడానికి దొరెవ్వడు? నా ప్రాణం పోయాకే ఈ పంటను, భూమిని మీరు దక్కించుకోగలరు..’ అంటూ మాటల్ని తూటాలుగా మల్చి దొరల గుండెల్లో బడబాగ్నిని రగిల్చిన తెలంగాణ రైతాంగ విప్లవాగ్ని చాకలి ఐలమ్మ.

మల్లంపల్లి భూస్వామి కొండలరావుకు పాలకుర్తిలో 40 ఎకరాల భూమి ఉండగా ఐలమ్మ కౌలుకు తీసుకుంది. అందులో నాలుగు ఎకరాలు సాగు చేశారు. పాలకుర్తి పట్వారీ వీరమనేని శేషగిరిరావుకు ఐలమ్మ కుటుంబానికి విరోధం ఏర్పడింది. జీడి సోమనర్సయ్య నాయకత్వంలో ఆంధ్ర మహాసభ ఏర్పడింది. ఐలమ్మ ఆ సంఘం లో సభ్యురాలు. పాలకుర్తి పట్వారీ శేషగిరిరావు ఐలమ్మను కుటుంబంతో వచ్చి తన పొలంలో పని చేయాలని ఒత్తిడి చేయడంతో ఆమె నిరాకరించింది. పాలకుర్తి పట్వారీ పప్పులుడకక ఆమె కుటుంబం కమ్యూనిస్టుల్లో చేరిందని విసునూర్ దేశ్‌ముఖ్ రాపాక రాంచంద్రారెడ్డికి ఫిర్యాదు చేశాడు.

కేసులో అగ్రనాయకులతోపాటు ఐలమ్మ కుటుంబాన్నీ ఇరికించారు. అయి నా న్యాయస్థానంలో తీర్పు దేశ్‌ముఖ్‌కు వ్యతిరేకంగా వచ్చింది. ఐలమ్మ కుటుంబాన్ని ఆర్థికంగా దెబ్బతీస్తే సంఘం పట్టు కోల్పోతుందని భావించిన దేశ్‌ముఖ్ పట్వారీని పిలిపించుకొని, ఆమె కౌలుకు తీసుకున్న భూమిని తన పేరున రాయించుకున్నాడు. భూమి తనదని, పండించిన ధాన్యం తనదేనని పంటను కోసుకు రమ్మ ని వందమందిని పంపాడు. ఆంధ్ర మహాసభ కార్యకర్తలు వరిని కోసి, వరికట్టం కొట్టి ధాన్యాన్ని ఐలమ్మ ఇంటికి చేర్చారు. భీంరెడ్డి నరసింహారెడ్డి, ఆరుట్ల రాంచంద్రారెడ్డి, చకిలం యాదగిరిలు సైతం ధాన్యపు బస్తాలను భుజాలపై మోసారు. 

రోకలి బండే ఆయుధం

కొండా లక్ష్మణ్ బాపూజీ సహకారంతో ఐలమ్మకు అనుకూలంగా తీర్పు వచ్చింది. రజాకార్ల ఉప సేనాధిపతి అయిన దేశ్‌ముఖ్ రెండుసార్లు పరాజయం పాలయ్యాడు. దీంతో ఐలమ్మ ఇంటిని కూడా తగులబెట్టారు. ధనాన్ని, ధాన్యాన్ని ఎత్తుకెళ్లారు. ఐలమ్మ కూతురు సోమనర్సమ్మపై అత్యాచారానికి పాల్పడ్డారు. ఐలమ్మ కుమారులు ముగ్గురు పాలకుర్తి పట్వారీ ఇంటిని కూల్చి అదే స్థలంలో మొక్కజొన్న పంట పండించారు.

అనేక రకాలుగా నష్టపోయినా ఐలమ్మ కుటుంబం ఎరజ్రెండా ను వీడలేదు. ‘ఈ దొరగాడు ఇంతకంటే ఇంక నన్ను ఏ విధంగా నష్టపెట్టగలడు?’ అని తనలో తాను ప్రశ్నించుకొన్నది. మొక్కవోని ధైర్యంతో రోకలి బండ చేతబూని గూండాలను తరిమి కొట్టింది. కాలి నడకన వెళ్లి దొరకు సవాలు విసిరింది. ఐలమ్మ భూ పోరాటం విజయంతో పాలకుర్తి దొర ఇంటిపై కమ్యూనిస్టులు దాడి చేసి ధాన్యాన్ని ప్రజలకు పంచారు.

అలాగే, 90 ఎకరాల దొర భూమినికూడా ప్రజలకు పంచారు. ఐలమ్మ భూపోరాటం మొదలుకొని సాయుధ పోరాటం చివరి వరకు నాలుగు వేలమంది ఉత్పత్తి కులాలవారు అమరులయ్యారు. 10 లక్షల ఎకరాల భూమి పంపకం జరిగింది. ప్రజా పోరాటాలకు స్ఫూర్తిగా నిలిచిన ఐలమ్మ 1985 సెప్టెంబర్ 10న అనారోగ్యంతో మరణించింది. పాలకుర్తిలో ఐలమ్మ స్మారక స్థూపం, స్మారక భవనాన్ని సీపీఎం వారు నిర్మించారు. ఆమె జయంతిని అధికారికంగా నిర్వహించాలని రాష్ట్రప్రభుత్వం ఉత్తర్వులు జారీ చేసింది. ఆమె పోరాట స్ఫూర్తి ప్రతి ఒక్కరికీ ఆదర్శం కావాలి.

 కామిడి సతీష్ రెడ్డి